Δημιούργησα αυτό το blog όταν έμεινα άνεργη. Αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως άνεργη του/λόγω ευρώ - δηλαδή ως eurounemployed. Γιατί; Τις παραμονές της εισόδου της Ελλάδας στο ευρώ, κυριαρχούσε μια ρητορική περί "ισχυρής Ελλάδας" και συμμετοχής της στον "πυρήνα της Ευρώπης" που θα έφερνε πλούτο - η οποία όμως δεν εξηγούσε πώς θα έρθει ο πλούτος. Τότε δεν έκανα οικονομικά, οπότε ρώτησα σχετικά φίλιες δυνάμεις οικονομικών συντακτών. Μου απάντησαν πως η συμμετοχή σε μια νομισματική ένωση αυξάνει τον συνολικό πλούτο, άρα επωφελούνται όλοι. Έστω, είπα, αλλά από τη στιγμή που ειδικώς η χώρα μας εισάγει όλο και περισσότερα από όσα εξάγει και χάνει διαρκώς παραγωγή, πώς θα ωφεληθεί από την ΟΝΕ; Κι αν αυτό γίνεται συνεχώς, δεν θα μας τελειώσουν κάποτε τα ευρώ; Πήρα μια απάντηση του τύπου "αυτό δεν έχει σημασία στα πλαίσια μιας νομισματικής ένωσης", η οποία δεν με ικανοποίησε. Πολλά χρόνια μετά, μάθαμε όλοι μας βιωματικά πως μια οικονομία με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής, με τη συμμετοχή της σε μια νομισματική ένωση όπως η ΟΝΕ, υπερχρεώνεται και καταλήγει σε χρεοκοπία. Κι εγώ έμαθα ότι τα φαινομενικά απλοϊκά ερωτήματα που έθετα το 1999 περιέγραφαν το πρόβλημα του ισοζυγίου πληρωμών, που αποτέλεσε ένα από τα μείζονα προβλήματα του ευρώ, μια από τις βασικότερες αιτίες της κρίσης και το οποίο είχε συζητηθεί εκτεταμένα μεταξύ των οικονομολόγων κατά τη δεκαετία του 1990, όταν μεγάλο μέρος των δεινών που ζούμε σήμερα είχε προβλεφθεί - αλλά οι αλαζόνες πολιτικοί δεν έδιναν σημασία.
Να τι έγραφε ο οικονομολόγος Wynne Godley το 1992: "Τι θα συμβεί αν μια ολόκληρη χώρα – μια εν δυνάμει περιοχή σε μια πλήρως ολοκληρωμένη ένωση – υποστεί διαρθρωτική ύφεση; Όσο αυτή η χώρα αποτελεί ανεξάρτητο κράτος έχει τη δυνατότητα να υποτιμήσει το νόμισμά της. Στη συνέχεια μπορεί να συνεχίσει την οικονομική της δραστηριότητά επιτυχώς με πλήρη απασχόληση αν υποθέσουμε ότι ο κόσμος δεχτεί τις απαραίτητες μειώσεις στα πραγματικά του εισοδήματα. Σε μια οικονομική και νομισματική ένωση όμως, αυτή η δυνατότητα εμφανώς χάνεται και οι προοπτικές της χώρας επιβαρύνονται σοβαρά, εκτός κι αν υπάρξουν σοβαροί ομοσπονδιακοί δημοσιονομικοί διακανονισμοί που θα αναλάβουν να εκπληρώσουν έναν αναδιανεμητικό ρόλο (...). Αν μια χώρα ή μια περιοχή δεν έχει τη δυνατότητα να υποτιμήσει το νόμισμά της και δεν επωφελείται από ένα σύστημα δημοσιονομικών μεταβιβάσεων, δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να σταματήσει μια διαδικασία σωρευτικής και ακραίας ύφεσης η οποία θα οδηγήσει στο τέλος στη μετανάστευση ως το μόνο εναλλακτικό δρόμο στη φτώχεια ή την πείνα". (Wynne Godley, Maastricht and All That. LRB,Vol 14. Nο 19 1992).

Τρίτη 4 Σεπτεμβρίου 2012

Πώς η υποτίμηση του ευρώ βοηθά την Ελλάδα και την ευρωπαϊκή περιφέρεια

Την Παρασκευή 17 Αυγούστου η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία έδωσε στη δημοσιότητα τα στοιχεία ισοζυγίου πληρωμών μηνός Ιουνίου για τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, το εμπορικό ισοζύγιο – εξαγωγές πλην εισαγωγών – παρουσίασε σημαντική βελτίωση φτάνοντας τα 3,7 δις ευρώ το μήνα Ιούνιο. Το νούμερο αυτό σημαίνει   μάλιστα σε ετησιοποιημένη βάση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης την μετατροπή του – μικρού – εμπορικού ελλείμματος της τάξης των 7.4 δις ευρώ του έτους 2011 σε πλεόνασμα της τάξης των 66,1 δις ευρώ για το έτος 2012.

Η Eurostat έδωσε επίσης αναλυτικά στοιχεία για τις επιμέρους εθνικές οικονομίες και μάλιστα χωριστά σε ό,τι αφορά τις συναλλαγές τους εντός και εκτός Ευρωζώνης. Ιδίως τα στοιχεία για τις μεταβολές στις συναλλαγές εντός Ευρωζώνης θεωρούνται σημαντικά γιατί μπορούν να μας βοηθήσουν να εκτιμήσουμε αν και σε ποιο βαθμό προχωρά η επιδιωκόμενη προσαρμογή των ανισορροπιών μεταξύ των κρατών του πυρήνα και των κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας που εφαρμόζουν προγράμματα λιτότητας, εσωτερικής υποτίμησης  και μεταρρυθμίσεων με στόχο την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητάς τους έναντι των οικονομιών του πυρήνα.

Αυτό που δείχνουν λοιπόν τα δημοσιευμένα στοιχεία της Eurostat είναι ότι από τον Ιούνιο του 2011 έως τον Ιούνιο του 2012 έχει πράγματι συντελεστεί κάποια αποκατάσταση των ανισορροπιών εντός της Ευρωζώνης, δηλαδή έχουν αυξηθεί κάπως οι εξαγωγές της ευρωπαϊκής περιφέρειας και έχουν μειωθεί τα πλεονάσματα των κρατών του πυρήνα – αλλά όχι σε αξιοσημείωτο και πάντως όχι στον επιθυμητό βαθμό. Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές ως μερίδιο του ΑΕΠ έχουν μειωθεί στη Γερμανία (-0.4%), όχι όμως και στην Ολλανδία η οποία έχει αυξήσει κι άλλο το εμπορικό πλεόνασμά της (κατά 1.2%), το οποίο φτάνει πλέον το 25.1% της ΑΕΠ της. Από τον ευρωπαϊκό Νότο, η Ελλάδα, η Ισπανία  και η Ιταλία έχουν αυξήσει το μερίδιο των εξαγωγών τους κατά 0.9%, 0.1% και 0.4% αντίστοιχα – δηλαδή όχι εντυπωσιακά. Η μόνη χώρα που έχει παρουσιάσει σημαντική βελτίωση της εμπορικού ισοζυγίου της σε ετησιοποιημένη βάση στο πλαίσιο των συναλλαγών της με την Ευρωζώνη, της τάξης του 2.6%, είναι η Πορτογαλία. Αντίθετα, η Γαλλία (-0.4%) και απρόσμενα η Ιρλανδία (-0.3%) έχουν δει επιδείνωση της θέσης τους. Το συμπέρασμα από όλα αυτά τα νούμερα είναι ότι αν και υπάρχει μια μικρή τάση αποκατάστασης των ανισορροπιών εντός της Ευρωζώνης καθώς εφαρμόζονται προς τούτο ειδικά προγράμματα μείωσης του εργασιακού κόστους στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, η προσαρμογή είναι πολύ μικρή, δεν έχει την απαιτούμενη δυναμική, ενώ υπάρχουν και λάθος κινήσεις, με την επιδείνωση της θέσης της Γαλλίας και την αύξηση των ολλανδικών πλεονασμάτων. 

Αντίθετα, πολύ πιο θετική είναι η εικόνα των στοιχείων που αφορούν το εμπορικό ισοζύγιο των κρατών μελών του ευρώ με τα κράτη εκτός ευρώ. Εδώ, χάρη στην πραγματική υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι ενός καλαθιού εμπορικά σταθμισμένων νομισμάτων, το εμπορικό ισοζύγιο όλων των χωρών της Ευρωζώνης έναντι των κρατών μη μελών του ευρώ εμφανίζει σημαντική βελτίωση το μήνα Ιούνιο – με μοναδική εξαίρεση το ισοζύγιο της Ιρλανδίας που είχε μικρή πτώση. Σε ετησιοποιημένο επίπεδο μάλιστα (Ιούνιος 2011-Ιούνιος 2012), όλες οι χώρες μέλη του ευρώ πλην Ολλανδίας (-2.7%) εμφανίζουν βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου τους ως αναλογία του ΑΕΠ έναντι των κρατών που δεν μετέχουν στο ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί μάλιστα ότι τη μεγαλύτερη αναλογικά αύξηση της τάξης του 2.8% είχε η Ελλάδα, με δεύτερη τη Γερμανία με αύξηση 1.4%, τρίτη την Ιταλία με αύξηση 1.3%, ενώ ακολουθούν η Ιρλανδία και η Πορτογαλία με  1%, η Ισπανία με 0.4% και η Γαλλία με 02.%.

Τι μας λένε όλα αυτά; Αφενός η ισχυρή άνοδος των εξαγωγών των κρατών του ευρώ και ιδίως της χώρας μας προς τις χώρες εκτός ευρώ και αφετέρου ο ελάχιστος βαθμός της προσαρμογής που έχει συντελεστεί εντός Ευρωζώνης μας δείχνουν ότι αυτό που στην πραγματικότητα βοηθά τις χώρες μέλη του ευρώ και ιδίως την Ελλάδα είναι η υποτίμηση της πραγματικής ισοτιμίας του ευρώ – η υποτίμηση της ονομαστικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου κατά 12.7% που είχε συντελεστεί ως τα τέλη Ιουνίου και συνεπώς η πτώση των σχετικών επιπέδων τιμών των κρατών εντός ευρώ έναντι των κρατών εκτός ευρώ. Διότι εκεί  οφείλεται η όποια βελτίωση στο εμπορικό της ισοζύγιο είχε κυρίως η Ελλάδα αλλά δευτερευόντως και η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία. Αντίθετα, με μόνη την εξαίρεση της Πορτογαλίας που κατάφερε να βελτιώσει το εμπορικό της ισοζύγιο και με τις χώρες του ευρώ, η λιτότητα και η εσωτερική υποτίμηση μέσω της υψηλής ανεργίας και της συμπίεσης των αμοιβών στην περιφέρεια δεν φαίνεται να έχουν αποφέρει μέχρι στιγμής παρά μόνον ύφεση και δυστυχία, ιδίως για τις στρατιές των ανέργων του Νότου που όλο και αυξάνουν.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου