Δημιούργησα αυτό το blog όταν έμεινα άνεργη. Αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως άνεργη του/λόγω ευρώ - δηλαδή ως eurounemployed. Γιατί; Τις παραμονές της εισόδου της Ελλάδας στο ευρώ, κυριαρχούσε μια ρητορική περί "ισχυρής Ελλάδας" και συμμετοχής της στον "πυρήνα της Ευρώπης" που θα έφερνε πλούτο - η οποία όμως δεν εξηγούσε πώς θα έρθει ο πλούτος. Τότε δεν έκανα οικονομικά, οπότε ρώτησα σχετικά φίλιες δυνάμεις οικονομικών συντακτών. Μου απάντησαν πως η συμμετοχή σε μια νομισματική ένωση αυξάνει τον συνολικό πλούτο, άρα επωφελούνται όλοι. Έστω, είπα, αλλά από τη στιγμή που ειδικώς η χώρα μας εισάγει όλο και περισσότερα από όσα εξάγει και χάνει διαρκώς παραγωγή, πώς θα ωφεληθεί από την ΟΝΕ; Κι αν αυτό γίνεται συνεχώς, δεν θα μας τελειώσουν κάποτε τα ευρώ; Πήρα μια απάντηση του τύπου "αυτό δεν έχει σημασία στα πλαίσια μιας νομισματικής ένωσης", η οποία δεν με ικανοποίησε. Πολλά χρόνια μετά, μάθαμε όλοι μας βιωματικά πως μια οικονομία με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής, με τη συμμετοχή της σε μια νομισματική ένωση όπως η ΟΝΕ, υπερχρεώνεται και καταλήγει σε χρεοκοπία. Κι εγώ έμαθα ότι τα φαινομενικά απλοϊκά ερωτήματα που έθετα το 1999 περιέγραφαν το πρόβλημα του ισοζυγίου πληρωμών, που αποτέλεσε ένα από τα μείζονα προβλήματα του ευρώ, μια από τις βασικότερες αιτίες της κρίσης και το οποίο είχε συζητηθεί εκτεταμένα μεταξύ των οικονομολόγων κατά τη δεκαετία του 1990, όταν μεγάλο μέρος των δεινών που ζούμε σήμερα είχε προβλεφθεί - αλλά οι αλαζόνες πολιτικοί δεν έδιναν σημασία.
Να τι έγραφε ο οικονομολόγος Wynne Godley το 1992: "Τι θα συμβεί αν μια ολόκληρη χώρα – μια εν δυνάμει περιοχή σε μια πλήρως ολοκληρωμένη ένωση – υποστεί διαρθρωτική ύφεση; Όσο αυτή η χώρα αποτελεί ανεξάρτητο κράτος έχει τη δυνατότητα να υποτιμήσει το νόμισμά της. Στη συνέχεια μπορεί να συνεχίσει την οικονομική της δραστηριότητά επιτυχώς με πλήρη απασχόληση αν υποθέσουμε ότι ο κόσμος δεχτεί τις απαραίτητες μειώσεις στα πραγματικά του εισοδήματα. Σε μια οικονομική και νομισματική ένωση όμως, αυτή η δυνατότητα εμφανώς χάνεται και οι προοπτικές της χώρας επιβαρύνονται σοβαρά, εκτός κι αν υπάρξουν σοβαροί ομοσπονδιακοί δημοσιονομικοί διακανονισμοί που θα αναλάβουν να εκπληρώσουν έναν αναδιανεμητικό ρόλο (...). Αν μια χώρα ή μια περιοχή δεν έχει τη δυνατότητα να υποτιμήσει το νόμισμά της και δεν επωφελείται από ένα σύστημα δημοσιονομικών μεταβιβάσεων, δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να σταματήσει μια διαδικασία σωρευτικής και ακραίας ύφεσης η οποία θα οδηγήσει στο τέλος στη μετανάστευση ως το μόνο εναλλακτικό δρόμο στη φτώχεια ή την πείνα". (Wynne Godley, Maastricht and All That. LRB,Vol 14. Nο 19 1992).

Τρίτη 9 Απριλίου 2013

Το "λάθος" του ΔΝΤ και η άρνηση της Ευρώπης στο σωστό

Ο λανθασμένος πολλαπλασιαστής του ΔΝΤ έχει την τιμητική του.. Αν και το θέμα είναι γνωστό, θα το συνοψίσω με λίγα λόγια: τον περασμένο Οκτώβριο το μεγαλύτερο οικονομικό όνομα του ΔΝΤ, ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, ανακοίνωσε ότι ο πραγματικός πολλαπλασιαστής της ελληνικής οικονομίας – ένα νούμερο που δείχνει τι ύφεση θα έχεις λαμβάνοντας δημοσιονομικά μέτρα χ ύψους – ήταν πολύ μεγαλύτερος του αριθμού που χρησιμοποιούσαν τα προγράμματα της τρόικας: συγκεκριμένα ήταν 1.7, αντί του αρχικά υπολογιζόμενου 0.5. Γι’ αυτό όλες οι προβλέψεις της τρόικας έπεφταν τραγικά εκτός. Γι’ αυτό και είχαμε π.χ. το 2012 ύφεση 6.7%, ανεργία 25% και χρέος προς το ΑΕΠ 200% – μετά το PSI, την επαναγορά ομολόγων του Δεκεμβρίου 2012 και τις μειώσεις στα επιτόκια – αντί ανάπτυξης 1%, ανεργίας 15% και χρέους στο 150% του ΑΕΠ,  που έλεγε η τρόικα. Η ομιλία Μπλανσάρ έκανε πολλούς τότε στις Βρυξέλλες να βγάλουν καπνούς από τ’ αυτιά: δεν ήθελαν αμφισβητήσεις των προγραμμάτων του Νότου που θα μπορούσαν να προκαλέσουν πολιτικές και λαϊκές αντιδράσεις και να διαταράξουν τις προσπάθειές τους να ηρεμήσουν τις αγορές.

Η τελική έκθεση Μπλανσάρ-Λι δημοσιεύτηκε στις 3 Ιανουαρίου και προς μεγάλη ικανοποίηση των Ευρωπαίων τεχνοκρατών πέρασε αρχικά απαρατήρητη μέχρι που στις 22 Ιανουαρίου το γαλλικό πολιτικό περιοδικό Marianne ανακάλυψε το θέμα. Το περιοδικό, σε σχόλιό του, ελεεινολογούσε την κοινωνική καταστροφή που έχει συντελεστεί στην Ελλάδα και την Πορτογαλία κι έλεγε πως από τη στιγμή που η έκθεση Μπλανσάρ έδειχνε πως τα προγράμματα των δανειστών είχαν υποτιμήσει τις επιπτώσεις της λιτότητας, ήταν αδιανόητη η συνέχισή τους.

Από το Marianne το θέμα πέρασε στην ελληνική πολιτική σκηνή, καθώς την ίδια θέση διατύπωσε ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ. Το αίτημα Τσίπρα για αλλαγή πολιτικής υποχρέωσε και τα στελέχη της κυβέρνησης να ανοίξουν το ζήτημα: ο Αντώνης Σαμαράς το έθεσε στη  σύνοδο κορυφής προκειμένου να διεκδικήσει περισσότερα λεφτά από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, μας είπαν, και ο Γιάννης Στουρνάρας έκανε, λέει, το ίδιο στη σύνοδο των Υπουργών Οικονομικών. Στην όλη συζήτηση παρενέβη και η Καθημερινή, με ένα μεγάλο  αφιέρωμα που είχε στόχο να αποκρούσει την αμφισβήτηση του ελληνικού προγράμματος από το ΣΥΡΙΖΑ και στο οποίο ζήτησε τη συμμετοχή του ίδιου του Ολιβιέ Μπλανσάρ. Ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ έγραψε  αρκετά σωστά πράγματα αλλά είπε – σε συναρμονία με διάφορες άλλες μνημονιακές πένες της Καθημερινής – και κάτι αναληθές: ότι για το μέγεθος της ελληνικής ύφεσης ευθύνεται η ανεπαρκής εφαρμογή του προγράμματος και η παρατεταμένη περίοδος πολιτικής αστάθειας στην Ελλάδα.

Ο Ντομινίκ Στρος Καν είχε πει από την αρχή
ότι το ελληνικό πρόγραμμα δεν θα ήταν αποτελεσματικό αν οι Ευρωπαίοι… 
 

Αυτή είναι μια πολύ βολική εξήγηση των φιλομνημονιακών δυνάμεων για το ελληνικό αδιέξοδο αλλά δεν ισχύει. Για του λόγου το αληθές θα παραπέμψω στον πρώην διευθυντή του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος Καν που από τον Ιούλιο του 2010 είχε προβλέψει ότι το ελληνικό πρόγραμμα δεν θα ήταν αποτελεσματικό αν οι Ευρωπαίοι δεν συναινούσαν στις προτάσεις του για μεγαλύτερη χρηματοδότηση της Ελλάδας.

Η σχετική δήλωση υπάρχει σε συνέντευξη του Ντομινίκ Στρος Καν εφ’ όλης της ύλης προς τον Άλαν Μπίτι των Financial Times την 1η Ιουλίου 2010 (την οποία μπορείτε να δείτε στη διεύθυνση http://video.ft.com/v/106395986001/Strauss-Kahn-says-IMF-rebalancing-world-economy). Ανάμεσα στα πολλά θέματα της συζήτησης ήταν και το ελληνικό πρόγραμμα (από το 5ο ως το 8ο λεπτό) . “Τι γίνεται με το ελληνικό πρόγραμμα που προβλέπει τη μεγαλύτερη μείωση δημόσιου ελλείμματος στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα που έγινε στην πρόσφατη ιστορία και μάλιστα σε μια συγκυρία χαμηλής διεθνούς ζήτησης (σσ. δηλαδή παγκόσμιας ύφεσης)”, ρωτάει ο δημοσιογράφος. (Προσέξτε, το ελληνικό πρόγραμμα περιγράφεται ήδη ως ένα εγχείρημα που δεν έχει επιχειρηθεί ποτέ ξανά). Ο Στρος Καν απαντά ότι το ελληνικό πρόγραμμα έχει ακόμη περισσότερα προβλήματα: όχι μόνο επιχειρεί τη μεγαλύτερη μείωση ελλείμματος στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα που έγινε ποτέ και σε συγκυρία παγκόσμιας ύφεσης, πράγμα που το καθιστά πολύ οδυνηρό για τους Έλληνες. Το ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημά του απορρέει από το ότι η Ελλάδα δεν είναι μια “φυσιολογική χώρα”, αλλά μέλος μιας νομισματικής ένωσης, έτσι δεν έχει δικό της νόμισμα για να το υποτιμήσει και με την εφαρμογή του προγράμματος θα οδηγηθεί σε πολύ βαθιά ύφεση. Αυτό, συνεχίζει ο Στρος Καν, σημαίνει ότι το πρόγραμμα δεν θα είναι μόνο πολύ οδυνηρό αλλά και ότι “μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικό όσο θα έπρεπε” – ότι δηλαδή μπορεί να μην αποκαταστήσει τη μακροπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα της χώρας, να μην σώσει δηλαδή την Ελλάδα – “εκτός κι αν συμπληρωθεί με ευρωπαϊκά κονδύλια” που θα στηρίξουν παράλληλα την ανάπτυξη. “Προσπαθούμε να πείσουμε τους Ευρωπαίους γι’ αυτό – δεν τα έχουμε καταφέρει μέχρι στιγμής – αλλά ελπίζουμε να τα καταφέρουμε στο μέλλον”, καταλήγει ο διευθυντής του ΔΝΤ. Όπως όλοι όμως ξέρουμε ο Στρος Καν έφυγε από το ΔΝΤ πριν κλείσει χρόνος χωρίς να καταφέρει να πείσει τους Ευρωπαίους για τίποτα.

Το δίδαγμα είναι ότι επειδή η χώρα ζει μια κρίσιμη περιπέτεια, πρέπει να αρχίσουμε να ξεχωρίζουμε το θέμα του λανθασμένου πολλαπλασιαστή από το θέμα του προβληματικού προγράμματος και τον ρόλο του ΔΝΤ από τον ρόλο των Ευρωπαίων, λέγε με Γερμανία.
  
Οι λάθος πολλαπλασιαστές και τα προβληματικά προγράμματα


O λανθασμένος πολλαπλασιαστής του ΔΝΤ είναι ζήτημα σοβαρό κυρίως για την εικόνα της Ελλάδας στην Ευρώπη. Η  υιοθέτησή του έφερε προβλήματα επειδή οι αλλεπάλληλες αδυναμίες των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων να πιάσουν τους στόχους του προγράμματος, λόγω της μεγαλύτερης του αναμενόμενου ύφεσης, αποδίδονταν μονίμως στην “κακιά Ελλάδα” και όχι στον λάθος πολλαπλασιαστή. Το αποτέλεσμα ήταν να συντηρείται  επί μακρόν το κλίμα απαξίωσης της χώρας στην Ευρώπη. Πρέπει να υπάρξει διαφάνεια στα τροϊκανά προγράμματα, να υπολογιστούν από την αρχή σωστά τα νούμερα στον προϋπολογισμό 2013 και σε όλα τα κείμενα της τρόικας για να μην έχουμε αύριο καταγγελίες ότι η Ελλάδα είναι ξανά εκτός στόχων – και το θέμα του πολλαπλασιαστή κλείνει εδώ. Το σημαντικό και βαρύνον για την επιβίωση των ανθρώπων του τόπου είναι το προβληματικό πρόγραμμα. Το πρόγραμμα που εφαρμόζουμε είναι όχι απλά οδυνηρό αλλά και αναποτελεσματικό γιατί, όπως είπε κι ο Στρος Καν, η Ελλάδα δεν είχε δικό της νόμισμα για να το υποτιμήσει, η Ευρώπη δεν θέλησε ποτέ να τη βοηθήσει πραγματικά κι έτσι έχουμε φτάσει σε ένα βάθος ύφεσης που καταστρέφει με ταχείς ρυθμούς την ελληνική οικονομία – ακόμα και τα παραγωγικά κομμάτια της.

Με τον ίδιο τρόπο πρέπει να διακρίνουμε το ρόλο του ΔΝΤ από το ρόλο των Ευρωπαίων. Το ΔΝΤ εφαρμόζει τυποποιημένες νεοφιλελεύθερες συνταγές που δεν μας αρέσουν, είναι όμως ένας συμπαγής οργανισμός που νοιάζεται για την αποτελεσματικότητα και που δεν έφτασε ποτέ να υποστηρίξει τις γερμανικές θεωρίες περί “επεκτατικής λιτότητας” … έως θανάτου. Αντίθετα, αυτό που λέμε αφηρημένα Ευρώπη έχει εξελιχθεί σε μια διαπάλη εθνικών συμφερόντων και σε μια κυνική κυριαρχία του γερμανικού ηγεμονισμού. Στα δυόμισι χρόνια της κρίσης ο Ντομινίκ Στρος Καν και η Κριστίν Λαγκάρντ εργάστηκαν για την προώθηση πολιτικών που, αν είχαν υιοθετηθεί, θα επέτρεπαν ίσως στο ελληνικό πρόγραμμα, παρότι νεοφιλελεύθερο, να έχει κάποιο νόημα. Όλες οι προτάσεις τους όμως συντρίφτηκαν στα βράχια των γερμανικών αρνήσεων. Και η κύρια ευθύνη γι’ αυτό βαραίνει τις τρεις διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις Παπανδρέου, Παπαδήμου, Σαμαρά, που αντί να επιλέξουν τη  συμμαχία με το ΔΝΤ η οποία εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντα της χώρας, επέλεγαν κατά κανόνα να παριστάνουν τους υπάκουους μαθητές της Μέρκελ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου